Yearbook - Faculty of Law

Table of content

Elena Trajkovska — 2025-02-06

Table of content

ПРАВОТО НА АДЕКВАТНА ПРЕТСТАВЕНОСТ НА ЖЕНИТЕ ВО ПАРЛАМЕНТОТ – QUOTE ROSA ВО ИЗБОРНАТА ЛЕГИСЛАТИВА ВО ЗЕМЈИТЕ НА НЕКОГАШНА СФРЈ

Никола Амбарков — 2025-02-06

Застапеноста на жените во претставничкото тело отсекогаш

претставувала важна тема во политиколошката наука, но и во науката за изборите и

изборните системи. Но, релевантно е прашањето зошто оваа проблематика останува да

биде тема, ако се веруваше дека самиот концепт за демократија по себе требаше да ги

покрие сите разлики вклучително и родно-половите. Дискриминацијата на жените во

сите сфери, вклучително и политичката, всушност ја трансформира родовата разлика во

политичка, која пак создава претпоставка за исклучување на жените од повисоките

хиерархиски скалила на општествената моќ и влијание. Токму затоа жените во

политиката ќе продолжуваат да бидат „тема“ додека не се елиминира дискриминацијата.

Ова прашање стана особено акутно во земјите кои до пред повеќе од три децении имаа

монистички политички системи. Со започнување на процесот на нивната демократска

трансформација, се повеќе се засегнуваше прашањето за унапредување на женското

пратеничко претставништво. Истото се случуваше постепено, пред сѐ преку

повеќекратни измени во регулативата. Оттука, целта на овој труд е да се разгледаат

механизмите, кои во својата изборна легислатива ги применуваат земјите на некогашна

СФРЈ, со цел да ја подобрат женската претставеност во нивните законодавни тела, преку

еден компаративен осврт. Главната теза на овој труд е дека женски квоти т.н. quote rosa,

сами по себе не се доволни ако не се проследени со адекватно позиционирање на помалку

застапениот пол на изборната листа. Не може а да не се засегне прашањено за самиот

карактер на изборниот модел, особено погодноста на пропорционалниот наспрема

другите модели; дилемата за затвореноста на листите и евентуалното допуштање на

искажување преференции при гласањето и нивните реперкусии врз избраните жени-

политичарки; како и други не помалку важни аспекти.

Клучни зборови: собрание, позитивна дискриминација, афирмативна акција,

политичарки, пост-југословенско пространство, демократија.

РЕЦЕПЦИЈА НА РИМСКИТЕ ПРАВИЛА НА ДОГОВОРОТ ЗА ЗАЕМ (MUTUUM) ВО СРПСКИОТ ГРАЃАНСКИ ЗАКОНИК ОД 1844 ГОДИНА

Анета Атанасовска-Цветковиќ — 2025-02-06

Денес, во согласност со законските нормативи, договорот се за заем

се дефинира како: договор со кој заемодавецот се обврзува да му предаде на

заемопримачот определен износ пари или определено количество други заменливи

предмети, а заемопримачот се обврзува да му го врати по извесно време истиот износ

пари, односно истото количество предмети од ист вид и квалитет. Од современата

дефиниција може да се заклучи дека се работи за често користен договор и од страна на

физичките и од стана на правните лица со цел задоволување на потребите при водењето

на своите професии и професионални животи, но и при редовниот живот. Целта на овој

труд е да се прикаже истиот договор во еден конкретен историски период, периодот на

моќниот Рим и правилата на римското право нему наменети. Во исто време, трудот ќе

даде одговор на прашањата дали и во која мера се реципирани овие правила во еден друг

историски контекст – Кралството на Србите, Хрватите и Словенците и тогаш важечкиот

правен акт Српскиот граѓански законик донесен 1844 година.

Клучни зборови: правни правила, римско право, закон, историја, заем

ПРИМЕНА НА ПРАВОТО И КАЗНУВАЊЕ НА ЕКОЛОШКИ КРИВИЧНИ ДЕЛА КАКО МЕРКА ЗА БОРБА ПРОТИВ КЛИМАТСКИТЕ ПРОМЕНИ

Вероника Газепова — 2025-02-06

Последните неколку децении се соочуваме со негативни ефекти од

штетното управување со природните ресурси од страна на големите корпорации, но и

штетно искористување на истите од страна на луѓето на планетата Земја. Тие за своја

последица имаат климатски промени, кои го опфаќаат секој сегмент на човековото

живеење, а правејќи го светот небезбедно место за живеење. Статистиките на различни

меѓународни извештаи покажуваат дека ова нема да издржи на долг рок. Неефективното

казнување на сторителите на еколошките кривични дела од друга страна им обезбедуваат

„слободни раце“ на криминалците, да преземаат криминални активности и понатаму, но

борбата нема да застане тука.

Ова истражување користи квалитативни методи за анализа на правните

механизми и казните за еколошките кривични дела. Европската Унија се залага за

воведување нови инструменти за заштита на природните ресурси и казнување на

сторителите, а исто така и пошироко на меѓународно ниво се обезбедуваат поголеми

механизми кои детално се разработени во овој труд.

Целта на ова истражување е да се направи подобар преглед на еколошките

кривични дела и нивните сторители, природата на еколошките кривични дела поврзани

со климатските промени, нивните карактеристики и својства, меѓународните правни

инструменти за заштита на климата и околината и правните механизми за заштита

воопшто, како и практиката на судовите во овој дел, преглед на правните механизми и

постојните казни за еколошките кривични дела поврзани со климатските промени, како

и состојбите во РСМ. Наодите укажуваат на потребата од значителни подобрувања во

правната рамка и имплементацијата на казните. Трудот завршува со препораки за

подобрување на постојните правни механизми и зајакнување на меѓународната

соработка во борбата против климатските промени.

Клучни зборови: еколошки кривични дела, криминалитет, правни механизми,

климатски промени, природни ресурси, Европска Унија, меѓународна соработка.

ТHE JURISPRUDENCE OF THE EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS IN CASES AGAINST THE REPUBLIC OF MACEDONIA REGARDING THE VIOLATION OF ARTICLE 2 OF THE EUROPEAN CONVENTION ON HUMAN RIGHTS

Ivica Josifovic — 2025-02-06

The purpose of this paper is to present Article 2 of the European Convention

on Human Rights (ECHR) and its significance in determining its violation before the European

Court of Human Rights (ECtHR). The paper first explains the general features of Article 2, its

scope and its application, as it is considered as a right where no deviations can be made.

Furthermore, the paper elaborates the application of Article 2 through the analysis of case

studies before the ECtHR submitted against some of the Balkan countries. These case studies

address violations of Article 2 with regard to the use of excessive police force, death in custody,

victims of crime, and in other cases and circumstances. In conclusion, the authors present their

own results regarding compliance with Article 2 and future challenges that the law enforcement

authorities may face when applying Article 2 of the ECHR.

Keywords: right to life, case studies, Macedonia, European Court

НОВИНАРСТВОТО ВО ПРЕТПРИЈАТИЈАТА ВО ШТИП – ПОДЕМИ И ПАДОВИ

Андон Мајхошев — 2025-02-06

Трудот пред се е истражувачки и се фокусира на истражување на

хронолошкиот развој на новинарство во претпријатијата во периодот на социјализмот

преку анализа и истражување на појавата на шест весници во исто толку работни

организации (претпријатија) во Штип. Во рамките на трудот го детерминираме поимот

и теоретската дефиниција на новинарството во претпријатијата. Исто така, во трудот се

осврнуваме на појавата, развојот и опстојувањето на весниците во претпријатијата,

односно на нивните подеми и падови. За таа цел, го анализиравме концептот,

уредувачката политика, персоналниот состав на редакциите, но и на нивната улога во

информирањето на вработените, како и нивната едукативна функција во однос

вклучувањето на вработените во процесот на самоуправувањето и донесувањето на

важни одлуки за развојот на своите претпријатија.

Клучни зборови: новинарство, весници, претпријатие, социјализам,

самоуправување.

КОНЦЕПТОТ НА ОБЈЕКТИВНА АРБИТРАЖНОСТ ВО ПРАВНИОТ СИСТЕМ НА РЕПУБЛИКА СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА: АКТУЕЛНИ ТРЕНДОВИ И ПРЕДЛОЗИ ЗА РЕФОРМА

Стефани Младеновска-Стојановска — 2025-02-06

Предмет на анализа на овој труд е концептот на објективна

арбитражност во правниот систем на Република Северна Македонија, но и

компаративно. Имено, за еден спор да биде доверен на решавање пред арбитража

потребно е тој да биде арбитрабилен, т.е. подобен за решавање по пат на арбитража.

Сосема е легитимно за определен вид спорови државата да го задржи монополот на

судење од страна на државните судови на начин што истите ќе ги класифицира како

неарбитражни, односно неподобни да бидат решавани во постапка на арбитража.

Современите тенденции се во насока на напуштање на исклучивата судска надлежност

како аспект на објективната арбитражност, но сè уште има правни системи, меѓу кои и

правниот систем на Република Северна Македонија, кој истата ја предвидува како пречка

за договарање на арбитражата. Во таа насока, целта на овој труд е да даде приказ на

правната рамка со која се уредува концептот на објективна арбитражност во правниот

систем на Република Северна Македонија, но и да даде препораки за подобрување на

истата. Исто така, целта на овој труд е и преку сеопфатна анализа на компаративната

судска практика, пред сè судската практика на САД, да се прикаже влијанието кое таа го

има извршено врз проширувањето на опсегот на спорови кои можат да бидат изнесени

пред арбитража, тренд кој треба да го следи и арбитражното законодавство на Република

Северна Македонија.

Клучни зборови: арбитражни спорови, исклучива судска надлежност,

интелектуална сопственост, антимонополски спорови.

ПРИМЕНА НА МЕЃУНАРОДНОТО ПРАВО ЗА ЧОВЕКОВИ ПРАВА ВО СЛУЧАИ НА ВООРУЖЕН СУДИР И ФАКТИЧКА ОКУПАЦИЈА

Весна Попоска — 2025-02-06

Примената на меѓународното право за правата на човекот не треба да

биде исклучена, туку исклучива, во контекст на современите безбедносни закани кога се

повеќе се губи линијата помеѓу мирот и војната. Исклучителен е предизвикот пред кој е

поставено меѓународното право за правата на човекот во случаите на борба со новите

современи закани од асиметричен карактер, како и неговата апликабилност во тие

ситуации, со оглед на фактот дека некои автори се обидуваат да ја негираат примената

на меѓународното право за правата на човекот во овие ситуации и се обидуваат тоа да го

заменат со исклучува примена на меѓународното право за вооружен судир. Ова

претставува нова и недоволно истражена тема во областа на меѓународното право, која

ја разбранува светската јавност по ликвидацијата на Осама бин Ладен, а доби сосема нова

димензија со експлозивните пејџери со кои беа ликвидирани припадници на Хезболах на

територијата на Либан. Сепак, примената на меѓународното право за вооружени

конфликти, не ја исклучува примената на меѓународното право за правата на човекот,

особено на корпусот на права кои се од недрогабилен карактер и двата меѓународно-

правни режими не се антагностични по својата природа.

Клучни зборови: меѓународно право, човекови права, тероризам, војна,

окупација.