ИЗБОРНАТА КОЛЕБЛИВОСТ НА МАКЕДОНСКИОТ ЕЛЕКТОРАТ И НЕГОВОТО ВЛИЈАНИЕ ВРЗ МАКЕДОНСКИОТ ПАРТИСКИ СИСТЕМ – ЕДЕН АНАЛИТИЧКИ ОСВРТ ПО ПОВЕЌЕ ОД ТРИ ДЕЦЕНИИ ПОЛИТИЧКИ ПЛУРАЛИЗАМ
DOI:
https://doi.org/10.46763/SCGW25112g281aAbstract
Изборната колебливост (еlectoral volatility) во политиколошката наука отсекогаш се сметала како аналитичка категорија преку која може да се вреднува институционализацијата на демократијата во една земја. Изборната колебливост е омнипотентен политички феномен, повеќеслоевит концепт со сложени аналитички и емпириски димензии. Истиот наједноставно може да се дефинира како индикатор кој ги означува промените на партиските преференци во електоратот, т.е. ја отчитува промената во релативната сила на политичката партија од еден до друг изборен циклус. Оттука, целта на овој труд е да се разгледа прашањето за изборната колебливост кај македонскиот електорат во овие изминати повеќе од три децении политички плурализам и вкупно 11 одржани парламентарни избори. Анализата ќе биде направена преку примена на Педерсеновиот индекс на изборната колебливост, кој во науката стана општоприфатен индикатор за мерењето на овој изборен феномен. Преку компаративна споредба на индексните вредности, анализата треба да даде осврт за тоа: какви беа последиците на изборната колебливост во раната фаза на македонската политичка транзиција и демократизација; како бројот на политичките партии влијаеше врз нивото на изборната колебливост; дали примената на различните изборни модели во плурализмот – мнозински (во деведесеттите), паралелен (на преминот XX-XXI век) и пропорционален (на почетокот на новиот милениум), имаше свое влијание врз македонската изборна колебливост; и како етничката дефинираност на партиските блокови на македонската политичка сцена се реперкутираше врз колебливоста во рамките на вкупниот партиски систем. Треба да се нагласи дека при пресметувањето на индексот на изборна колебливост може да се појавата определени предизвици при неговата пресметка бидејќи по секој избори, политичките субјекти се делат, спојуваат, распаѓаат – проблеми кои воопшто не се наивни. Токму на примерот на последните парламентарни избори одржани на 8 мај 2024, најдобро ќе се илустрира потенцијалните проблеми при кодирањето на резултатот на политичките партии при пресметката, бидејќи дел од политичките субјекти во македонскиот партиски систем се соочија со претходно посочените турбуленции во пресрет на овие 11-ти избори во плурализмот.
Клучни зборови: изборна колебливост, партиски систем, електорат, Педерсенов индекс, демократизација.
Downloads
References
Bartolini, S., & Mair, P. (1990). Identity, Competition, and Electoral Availability: The Stabilisation of European Electorates 1885–1985. Cambridge: Cambridge University Press.
Bielasiak, J. (2002). The Institutionalization of Electoral and Party Systems in Postcommunist States. Comparative Politics 34(2), 189–210.
Blondel, J. (1968). Party Systems and Patterns of Government in Western Democracies. Canadian Journal of Political Science 1, no. 2 (June), 180 –203.
Casal Bértoa, F. (2014). Party Systems and Cleavage Structures Revisited: A Sociological Explanation оf Party System Institutionalization in East Central Europe. Party Politics 20(1), 16–36.
Casal Bértoa, F. (2024). Database on WHO GOVERNS in Europe and beyond, PSGo. Available at: whogoverns.eu
Casal Bértoa, F., Deegan-Krause, K., & Haughton, T. (2017). The Volatility of Volatility: Measuring Change in Party Vote Shares. Electoral Studies 50, 142–156.
Chiaramonte, A., & Emanuele, V. (2015). Party System Volatility, Regeneration and De-Institutionalization in Western Europe (1945–2015). Party Politics, 1–13.
Coppedge, M. (1998). The Dynamic Diversity of Latin American Party Systems. Party Politics 4(4), 547–568.
Crewe, I. (1985). Introduction: Electoral Change in Western Democracies: A Framework for Analysis. In I. Crewe, & D. Denver (Eds.), Electoral Change in Western Democracies: Patterns and Sources of Electoral Volatility (pp. 1–22). Kent: Croom Helm Ltd.
Dalton, R. (1984). Cognitive Mobilization in Advanced Industrial Democracies. Journal of Politics 46, 264–284.
Dalton, R., & Wattenberg, M. (2000). Parties without Partisans: Political Change in Advanced Industrial Democracies. New York: Oxford University Press.
Drummond, A. (2002). Electoral Volatility and Party Decline in Western Democracies: 1970-1995. CSD Center for the Study of Democracy an Organized Research Unit, University of California, Irvine www.democ.uci.edu
Duverger, M. (1954). Political Parties: Their Organization and Activity in the Modern State. London: Lowe and Brydone.
Garcia Martinez, F. Ј. (2018). Missing Stability: The effect of volatility in the Kosovar party system. Policy Analysis. Group for Legal and Political Studies, Priština, Kosovo.
Gherghina, S. M. (2012). Explaining Electoral Volatility in Central and Eastern Europe: A Party Organizational Approach. Doctoral Thesis. Department Political Science, Faculty of Social and Behavioural Sciences, Leiden University.
Ibenskas, R., & Sikk, A. (2016). Patterns of Party Change in Central and Eastern Europe, 1990–2015. Party Politics 23(1).
Kapidžić. D., & Komar, O. (2021). Segmental Volatility in Ethnically Divided Societies: (Re)assessing Party System Stability in Southeast Europe. Nationalities Papers, 1–19.
Kitschelt, H., Mansfeldova, Z., Markowski, R., & Toka. T (1999). Post-Communist Party Systems: Competition, Representation, and Inter-Party Cooperation. Cambridge University Press.
Kovačević, D. (2020). Stabilnost partijskog sistema Srbije - izborna volatilnost u 30 godina višepartizma. In book: Kako, koga i zašto smo birali? Izbori u Srbiji 1990-2020. godine (pp.793-813). Beograd, Publisher: Službeni glasnik, Institut za političke studije.
Laakso, M. & Taagepera, R. (1979). “Effective” Number of Parties: A Measure with Application to West Europe. Comparative Political Studies. 12 (1), 3–27.
Lachat, R. (2007). A Heterogeneous Electorate: Political Sophistication, Predisposition Strength, and the Voting Decision Process. Baden-Baden: Nomos Verlag.
Lane, J-E. (2015). Volatility and Western European Party Systems: Two New Approaches. Baltic Journal of Political Science, No 4, 7-22.
Lipset, S. M. & Rokkan, S. (1967). Cleavage Structures, Party Systems, and Voter Alignments: An Introduction. In S. M. Lipset, & S. Rokkan (Eds.), Party Systems and Voter Alignments: Cross-National Prespectives (pp. 1-64). New York: The Free Press.
Јовеска, А. (1999). Изборните концепти во теориите на демократијата. Скопје: Институт за социолошки и политичко-правни истражувања.
Madrid, R. (2005). Ethnic Cleavages and Electoral Volatility in Latin America. Comparative Politics 38(1), 1-20.
Mainwaring, S., & Scully, T. (Eds.), (1995). Building Democratic Institutions: Party Systems in Latin America. Stanford, CA: Stanford University Press.
Mainwaring, S. (1998a). Electoral Volatility in Brazil. Party Politics 4(4), 523– 545.
Mainwaring, S. (1998b). Rethinking Party Systems Theory in the Third Wave
of Democratization: The Importance of Party System Institutionalization. Working Paper #260, the Helen Kellogg Institute for International Studies, University of Notre Dame.
Mainwaring, S., & Torcal, M. (2005). Party System Institutionalization and Party System Theory after the Third Wave of Democratization. In: R. Katz, & W. Crotty (Eds.), Handbook of Party Politics (pp. 204-27). London: Sage,
Mainwaring, S., & Zoco, E. (2007). Political Sequences and the Stabilization of Interparty Competition: Electoral Volatility in Old and New Democracies. Party Politics 13(2).
Mainwaring, S., Gervasoni, C., & España-Najera, A. (2017). Extra- and Within-System Electoral Volatility. Party Politics, Vol. 23(6), 623–635.
Mair, P. (1997). Party System Change. Approaches and Interpretations. Oxford: Clarendon Press.
Markowski, R. (2000). Party System Institutionalization in New Democracies: Poland – a Trend-Setter with No Followers. Conference Re-thinking Democracy in the New Millennium. Houston: University of Houston.
Morgenstern, S., & Potthoff, R. F. (2005). The Components of Elections: District Heterogeneity, District-Time Effects, and Volatility. Electoral Studies 24, 17–40.
Morlino, R. (1995). Political Parties and Democratic Consolidation in Southern Europe. In: R. Gunther, P. N. Diamandouros, & H. J. Puhle (Eds.). The Politics of Democratic Consolidation: Southern Europe in Comparative Perspective (pp. 315–388). Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Neff Powell, E., & Tucker, J. (2008). New Approaches to Electoral Volatility: Evidence from Postcommunist Countries. Paper prepared for presentation at the Annual Meeting of the Midwest Political Science Association, Chicago, IL, April 3-6.
Olivares Concha, E. (2014). Institutionalization of Party Systems: A Cross-Regional Approach Using the Weighted Volatility Index. Conference Paper, prepared for the Political Studies Association 64th Annual International Conference Manchester, April 14-16.
Orlović, S. (2011). Partijski sistem Srbije. U: S. Orlović (ur.). (2011). Partije i izbori – 20 godina (str. 11–71). Beograd: Fondacija Fridrih Ebert Stiftung, Fakultet političkih nauka – Centar za demokratiju.
Pedersen, M. N. (1979). The Dynamics of European Party Systems: Changing Patterns of Electoral Volatility. European Journal of Political Research, 7, 1-26.
Rattinger, H. (1997). Nomination: To Swing or Not to Swing. European Journal of Political Research, 31(1), 87-93.
Sarkar, S., & Dash, B. B. (2023). On The Measurement of Electoral Volatility. Mathematical Social Sciences. Elsevier, vol. 126 (C), 119-128.
Shair-Rosenfield, S. (2008). Assessing the Causes and Effects of Electoral Volatility: Party System Fragmentation, Time, and Executive Turnover. A thesis submitted to the faculty of the University of North Carolina at Chapel Hill in partial fulfillment of the requirements of the degree of Master of Arts in the Department of Political Science.
Sikk, A. (2005). How Unstable? Volatility and the Genuinely New Parties in Eastern Europe. European Journal of Political Research, 44(1), 391-412.
Sikk, A. & Köker, Ph., (2017). Party Novelty and Congruence: A New Approach to Measuring Party Change and Volatility. Sage Journal, Volume 25, Issue 6.
Svante, E. (2012). Electoral Volatility in Europe: Assessments and Potential Explanations for Estimate Differences. Paper to be presented to the 2012 Elections, Public Opinion and Parties (EPOP) Conference, September 7–9. Oxford: Oxford University.
Tavits, M. (2005). The Development of Stable Party Support: Electoral Dynamics in Post-Communist Europe. American Journal of Political Science 49(2), 283-298.
Tóka, G. (1997). Political Parties and Democratic Consolidation in East Central Europe. Glasgow: University of Strathclyde, Studies in Public Policy.
Tomašević, A. & Sokolovska, V. (2019). The Localization of Electoral Volatility: Evidence from Serbia and Croatia. Sociologija, Vol. LXI (2019), N° 3
Turska-Kawa A., (2015). Determinanty chwiejności wyborczej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
van der Meer, T. W. G., van Elsas, E., Lubbe, R., & van der Brug, W. (2015). Are Volatile Voters Erratic, Whimsical, or Seriously Picky? A Panel Study of 58 Waves into the Nature of Electoral Volatility (The Netherlands 2006-2010). Party Politics, 21(1), 100-114.
Wooseok, K., Bernhard, M., & Hicken, A. (2022). Electoral Volatility and Regime Survival in Competitive Authoritarian Regimes. Working Paper Series 129, the Varieties of Democracy Institute.
Вучичевић, Д. (2012). Улога политичких партија у процесу консолидације демократије у Србији. Политилка ревија 2, 31-65
