NOTES ON THE OLD TURKISH VERB ARKA- “TO SEEK…” AND ITS SEMANTIC FIELD
Abstract
The verb arka-, whose meaning was only recorded in Old Turkish as "to search, to investigate", has many unrecorded meanings. Some of these meanings are recorded in later historical and contemporary dialects. Some of them can be identified thanks to the derivatives of the verb. Although the connection between some derivatives of the verb arka- has been mentioned in a few studies, these words have not been associated with each other in most of the studies. According to the data in historical and contemporary dialects, it is understood that the verb arka- has the following meanings: 1. to pass through. 2. to pass between, to extend or place an object between two things. 3. to support, help. 4. to lie diagonally or transversely between two things. 5. to line up in a row. 6. to thread, weave. 7. to send. 8. to follow. 9. to seek, to investigate. The verb arka- is derived from the verb Old Turkish *ar- “to pass through”, with the suffix -kA-, which carries an intensifying function. The core meaning of the verb *ar- and arka- is the same. All meanings of the verb have emerged from the meaning of "to pass through". It has not been clarified whether the verb ara-, which survives in the Oghuz group Turkish dialects today, and the verb arka- which is recorded as Oghuz in DLT, are the same verb, due to the fact that the *arga- intermediate form in the development of arka- > *arga- > ara- has not been detected in any Turkish dialect to date. In addition, in dialects that preserve long vowels, the first vowel of the verb ara- is long, while in derivatives of the verb arka- such as arkış, argaç, the first vowel is short. For these reasons, it does not seem possible to determine with certainty whether the verbs arka- and ara- are the same verb.
Keywords: Old Turkish; Oghuz Turkish; arka-; ara-.
Downloads
References
Arat, R. R. (1992). Atebetü’l-Hakayık. Ankara: TDK Yayınları.
BşkTS: Özşahin, M. (2017). Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
ÇKTA: Türkmenoğlu, A. (2008). Çukurova Kadirli Dağkolu Türkmen Ağzı Sözlüğü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
DS: TDK (1963-1982). Derleme Sözlüğü I-XII. Ankara: TDK Yayınları.
ED: Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Oxford University Press.
EDAL: Starostin, S. A., Dybo, A. V. & Mudrak, O. A. (2003). Etymological Dictionary of the Altaic Languages. Leiden-Boston: Brill.
Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: TDK Yayınları.
Erdal, M. (1991). Old Turkic Word Formation I-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
EUES: Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen. Göttingen: Universitätsverlag Göttingen.
GTS: Baskakov, N. A. vd. (1991). Gagavuz Türkçesinin Sözlüğü. Çev.: İ. Kaynak ve A. M. Doğru. Ankara: TDK Yayınları.
Güngördü, E. (2011). Türkçede -kA- Pekiştirme Eki. TDAY-Belleten 2009-II, 7-43.
Güzel, F. (2021). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Eskicil (Arkaik) Kelimeler. Ankara: Fenomen Yayıncılık.
Güzel, F. (2023). Dede Korkut Kitabı’nda Geçen Arġap Arġap İkilemesi Üzerine. Uluslararası Dede Korkut Sempozyumu (Dede Korkut: Mit ve Tarihî Gerçeklik) 12-14 Ekim 2023 Türkistan / Kazakistan Bildiri Kitabı. 303-316
HakTS: Arıkoğlu, E. (2005). Örnekli Hakasça-Türkçe Sözlük. Ankara: Akçağ Yayınları.
KEWT: Stachowski, M. (2019). Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch. Krakow: Księgarnia Akademicka.
KKalpTS: Uygur, C. V. (2019). Karakalpak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
KMalkTS: Tavkul, U. (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
KTTS: Muzafarov, R. & Muzafarov, N. (2018). Kırım Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi-Rusça Sözlük. Çeviren: N. Seyityahya. Ankara: TDK Yayınları.
KT: Şemsettin Sami (2010). Kâmûs-ı Türkî. Hazırlayan: P. Yavuzarslan. Ankara: TDK Yayınları.
KTLS: Ercilasun A. B. vd. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I-II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
LÇ: Şeyh Süleyman Efendi-yi Buhârî (H. 1298). Luġat-i Çaġatay ve Türkî-yi Osmanî.
İstanbul: Mihran Matbaası.
LO: Ahmet Vefik Paşa (2000). Lehce-i Osmanî. Hazırlayan: R. Toparlı. Ankara: TDK Yayınları.
MAS: Tor, G. (2004). Mersin Ağzı Sözlüğü. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
Özçelik, S. (2016). Dede Korkut -Dresden Nüshası- Metin, Dizin. Ankara: TDK Yayınları.
SDD: TDK (1939). Türkiyede Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi I. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
ŞorS: Tannagaşeva, N. N. K. & Akalın, Ş. H. (1995). Şor Sözlüğü. Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi.
TarS: TDK (1963-1972). Tarama Sözlüğü I-VI. Ankara: TDK Yayınları.
TDDS: Kyýasowa, G. vd. (2015) Türkmeŋ Dilinin Düşündirişli Sözlügi I. Aşgabat: Magtymguly Adyndaky Dil we Edebiýat İnstituty.
TDES: Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
Tekin, T. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. Ankara: Simurg Yayınları.
TMEN: Doerfer, G. (1965). Türkische und mongolische Elemente im neupersischen II. Wiesbaden.
TMES: Emiroğlu, K. (1989). Trabzon Maçka Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
TofS: Rassadin, V. İ. (1995). Tofalarsko-russkiy i russko-tofalarskiy slovar’. İrkutsk: Vostoçno-Sibiraskoe knijnoe izdatel’stvo.
TS: TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
TTL: Tietze, A. (2016). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I (A-B). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
TuvTS: Arıkoğlu, E. & Kuular, K. (2003). Tuva Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
TYA: Demir, N. (2006). Trabzon ve Yöresi Ağızları III (Sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi.
UWn: Röhrborn, K. (2015). Uigurisches Wörterbuch Sprachmaterial der vorislamichen Texte aus Zentralasien II Nomina-Pronomina-Partikeln, Band 1 a-asvık. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
UWv: Röhrborn, K. (2010). Uigurisches Wörterbuch Sprachmaterial der vorislamichen Texte aus Zentralasien I Verben, Band 1 ab-ezügle. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
Ünlü, S. (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73 235v/3 450r/7) Giriş-İnceleme-Metin-Analitik Dizin. (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
VEWT: Räsänen, M. (1969). Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki.